الف ) علت نامگذاري :

شهر ملاثاني در حدود153 پيش ابتدا بعنوان كوت يا كوت الحميد در منطقه فعلي ندافيه در كنار ساحل شرقي رودخانه كارون بوجود آمد.نخستين ساكنان آن بخشي از طايفه بزرگ حميدي ها بودند كه به رياست ملاثاني (بعنوان شيخ طايفه و فردي روحاني كه در حوزه نجف اشرف تلمذ كرده بود) در اين خطه سكني گزيدند .حميدي ها هنگامي كه از شبه جزيره عربستان و يمن به سمت عراق (در منطقه ) كوچ نمودند مدتي بعد از عراق به سمت منطقه كناري ساحل رودخانه جراحي خلف آباد (رامشير كنوني) وارد شدند .شيخ بزرگ طايفه اماره اين سرزمين را بعنوان هديه و در راستاي تكريم منزلت و شجاعت خاندان ملاثاني تقديم حميدي ها نمود.كه در زمان خزعل نيز شيخ محمد الفياض بعنوان اولين حاكم اين منطقه منصوب گرديد.لازم به يادآوري است.  طايفه حميدي هم اكنون از نظر جغرافيايي پراكندگي گسترده اي در سطح منطقه بويژه ايران دارد.بخشي از اين طايفه تحت عنوان بيت رمضان يا حاتم با جمعيتي بالغ بر 3000 نفر هم اكنون در كنار رودخانه جراحي و در مناطق رامشير و رامهرمز ساكنند.بخش ديگر در منطقه شعيبيه شوشتر و در ساحل غربي كارون با عنوان بيت ماهور با جمعيتي بالغ بر 1500 نفر و قسمت ديگر بنام بيت يبيس يا عبدالحسن در مرز غربي ايران و عراق در منطقه موسيان ، دشت عباس و دهلران استان ايلام ساكن مي باشند.البته حدود 4000 نفر از وابستگان طايفه حميدي ها به رياست شيخ اصغير السعدون در حال حاضر در شهرهاي العماره ، علي الغربي و شرقي ، الرصافه بغداد، ناصريه ، الغراف و بصره و دياله ساكن هستند .اما قسمت عمده وابستگان حميدي ها از شهرهاي مختلف عراق پس از ورود به خوزستان در ملاثاني و روستاهاي اطراف بويژه زوير چري ، ابو هاون ، حبيشي ، صليعه ، زويرخرامزه و عوافي سكني گزيدند .لذا پس از مرگ ملاثاني بدليل شخصيت روحاني وي و نيز بزرگ خاندان بودنش اين منطقه به ملاثاني نامگذاري شد.البته براساس آمار ميداني انجمن اسلامي ملاثاني در سال 1368 هم اكنون علاوه بر حميدي ها 367 وابسته فاميلي از طوايف اصيل عربي استان خوزستان و جمعي از بختياري ها و شوشتري ها و نيز اقليت ترك ها در اين منطقه در كنار برادران حميدي خود ساكن هستند و بحمدالله هيچگونه خط كشي طايفه اي ميان آنان وجود ندارد و همه به مذهب تشيع و جمهوري اسلامي مفتخر و علاقمند مي باشند.

ب )ملاثاني از لحاظ ديرينه شناسي

1)روستاي زوير چري (درفاصله 3 كيلومتري شرق ملاثاني) در زمان بني العباس محل استقرار بخشي از لشگر بني العباس بود كه فرماندهي آنها برعهده ي سردار نام آوري بنام زوير نهاده بوده است.همچنين روستاي جليعه (در فاصله 5 كيلومتري شمال شرق ملاثاني ) بعنوان قلعه لشگر دوم بني العباس تحت رهبري مكرم بوده كه بنا بر نوشته هاي تاريخ شوشتر مكرم با دختر زوير در همين منطقه ازدواج و جشن بسيار مجلل و بزرگي را بر پا نمود. از سويي جهت آبياري زمين هاي زراعي دشت ملاثاني توسط لشكر مكرم سدي بزرگ با هسته رسي بر رودخانه گرگر(اكويرين) زده شد كه بعدها بنام بندقير معروف گرديد.كه متاسفانه با ايجاد پل بندقير در زمان رضاخان توسط يك كمپاني نفتي انگليسي اين سد بكلي تخريب و از ميان رفت .

2) در زمان حضور لشگر بني العباس در منطقه ،نهر مالح از محل زوير كنوني تا تالاب شادگان و از آنجا تا بيابانهاي نجف اشرف در جهت هدايت آب هاي سطحي و زهكشي زمين هاي زراعي توسط حكومت محلي بوجود آمد و تاكنون آثار آن باقي است كه طي سالهاي 1374 به بعد توسط سازمان آب و برق خوزستان بخشي از آن جهت انجام زهكشي اراضي تحت پوشش طرح آبرساني زمين هاي شمال شرق كارون احياء و مجددا حفر گرديد.

3) از جمله آثار مهم تاريخي موجود در اين منطقه بناي نخستين كاروان سرا در خوزستان بدستور شاه عباس صفوي در جنوب شرقي ملاثاني كنوني است ، كه در آن زمان محل اتراق و تردد كاروان هاي تجاري ايران به عراق و در زمان قاجاريه به بندر ناصريه (اهواز) و محمره (خرمشهر) بود .لازم به يادآوري است كه محل كاروانسراي عباسي در حال حاضر تحت عنوان «ايشان» بمعناي تپه اسرار آميز در كنار زمين چمن فوتبال شهردر ضلع جنوب شرق ملاثاني موجود و به همين نام معروف است.

4) همچنين عده اي بر اين باورند حضرت علي ابن ابيطالب (ع) هنگام سفر به ايران از همين محل بسوي برخي نقاط مركزي ايران حركت نمودند .كه قدمگاه امام علي (ع) با سابقه چندين ساله هم اكنون در روستاي بندقير با نام « خطوه الامير» معروف و موجود مي باشد .بدليل وجود باغ هاي خرما و درختان سرسبز حضرت علي (ع) در آن مكان به استراحت پرداخته اند.

5) زماني كه رودخانه كارون بويژه در عهد ناصرالدين شاه قاجار و حتي تا دوره رضاخان  محل تردد كشتي ها و لنج هاي تجاري و باربري بود، منطقه ملاثاني به جهت مزارع و باغ هاي سرسبز از جمله توقف گاههاي ساحل شرقي بوده و برخي كشتي هاي كوچك از اين نقطه به دارخزينه مي رفتند.

6) حضرت احمد ابن موسي ابن جعفر(ع) معروف به شاهچراغ برادر امام رضا(ع) هنگامي كه قصد ورود به ايران و خراسان داشت از اين منطقه به سمت مناطق مركزي حركت نمود كه متاسفانه در همين منطقه مورد تعقيب نيروهاي بني العباس (تحت رهبري مكرم) در روستاي جليعه و زوير قرار گرفت و به منطقه دشت ارژن در استان فارس گريخت و در همانجا پس از نبردي دليرانه به شهاد رسيد و بعدها توسط محبان اهل بيت در شيراز دفن گرديد.

7) منطقه ملاثاني از ديرباز به جهت وجود راههاي هموار و سهل الوصول محل تردد كاروان هاي تجاري و مسافري از نقاط مختلف كشور و استان به سمت كشورهاي عراق ، عربستان و بندرهاي خرمشهر و آبادان و الناصريه بوده و از اين رو اين منطقه سابقا ( درب الجوافل ) يا راه قافله هاي تجاري بود و آثار اين مسير هم اكنون در روستاي تل بومه در 2 كيلومتري جنوب شرق ملاثاني موجود مي باشد.

اهميت جغرافيايي و طبيعي ملاثاني :

ملاثاني در شمال اهواز و برساحل شرقي رودخانه كارون با مساحتي برابر با 120 هزار كيلومتر مربع و در عرض جغرافيايي       و طول جغرافيايي     قرار دارد .اين شهر از جنوب تا دو راهي تل بومه (محا باغ هاي گبري) به شهر ويس و از شمال تا پل بندقير تا منطقه سيد حسن و هدام به حوزه استحفاظي شهرستان شوشتر و همچنين از شرق از محل روستاي بيت امطيلب به هفتگل و از شجرات و سرداحي به حوزه استحفاظي شهرستان رامهرمز و از غرب به رودخانه كارون منتهي مي شود. زمين هاي اين منطقه از جمله زمين هاي آبرفتي و جلگه اي مرغوب استان خوزستان است كه بهترين مكان براي كشت انواع غلات ، صيفي جات و محصولات كشاورزي است .در حدود 80 سال پيش اين منطقه محل كشتزارهاي بزرگ برنج بود كه پس از انقلاب سفيد و انجام اصلاحات ارضي توسط رژيم منحوس شاهنشاهي زمين هاي مرغوب اين منطقه به ملاكين بزرگ واگذار گرديد.افرادي نظير فربهي (مسيحي) ، اسمر نصراني (مسيحي) ، ناصرعجم (بختياري) ، شفيعي (اصفهاني) حاج تقي دولتي (اصفهاني) ، گبري (مسيحي) ، شيخ محمود عامري (احمود نبهاني) ، محمدي (اصفهاني) و جزايري مقدس (شوشتري) از اين دست بوده اند و تا امروز بخش بزرگي از اين زمين ها در اختيار ورثه نامبردگان قرار دارد و صاحبان واقعي اين سرزمين از حق طبيعي خود محروم شده اند ، البته در اوايل انقلاب اسلامي به رهبري حضرت امام خميني (ره) بخشي از اين زمين ها توسط هيات هفت نفره واگذاري زمين و دادگاه انقلاب به كشاورزان محلي واگذار شد ليك از سال 68 به سمت مجددا با حكم قانون اراضي مذكور به ملاكين و ورثه آنها عودت داده شد.

بافت اجتماعي و فرهنگي :

در ملاثاني بلحاظ وجود مزاياي ارتباطي ، كشاورزي ، اجتماعي و نيز اسقرار بزرگترين مركز آموزش عالي كشاورزي و دامپروي در منطقه جنوب كشور در اين محل و نيز وجود مراكز اداري و كاري علاوه بر طايفه حميدي ها اقوام و تيره هاي گوناگوني در اين منطقه ساكن شده اند كه برابر با آمار ميداني سال 1368 انجمن اسلامي ملاثاني حدود 367 وابسته فاميلي از طوايف اصيل عرب و اقوام خوزستاني در اين منطقه ساكن مي باشند و همين امر موجب تبادل فرهنگي ميان افراد ساكن در اين شهر گرديده ،لذا اين منطقه به نسبت ساير مناطق عشايري و داراي بافت طايفه اي اعم از عرب ، لر يا بختياري كمترين تصادمات و مجادلات قومي و تعصب هاي بي جا را شاهد بوده است.از نكات مورد توجه در خصوص بافت اجتماعي ملاثاني وجود اقليت هاي شوشتري ، بختياري ، لر ، اصفهاني و ترك مي باشد كه سالها با صميميت و اخوت در كنار برادران عرب خود زندگي مي گذرانند .اقليت شوشتري در واقع بزرگترين اقليت ساكن در اين منطقه در شمال ملاثاني قديم مي باشند. نخستين مسجد بنام «مسجد جامع » ملاثاني توسط برادران شوشتري و عرب بويژه حاج كريم و كل حسن اصفهاني و حاج جاسم خلاف محسني(فياضي) بنا گرديد

از جمله مختصات جالب توجه شهر ملاثاني گسترش تحصیلات عالیه دانشگاهی در میان جوانان است که باتوجه به عمق محرومیت ها و کمبود امکانات و در مقایسه با مناطق مشابه از جهت توسعه اقتصادی بسیار قابل توجه است .این نرخ تقریبا معادل ۱۵٪ می باشد.